بزرگنمايي:

عصر کرد - در سال 2023، ایران حدود 250‌هزار تن مس تصفیه‌‌‌شده تولید کرده است که این مقدار معادل 2‌درصد از تولید جهانی مس است (World Copper Factbook, 2020) . تولید مس ایران عمدتا در دو بخش مس کاتدی و مس آندی انجام می‌شود. علاوه بر این، ایران دارای ذخایر عظیم مس است و در رتبه هشتم جهان از نظر ذخایر مس قرار دارد. این ذخایر به‌‌‌ویژه در استان‌‌‌های کرمان و یزد متمرکز هستند، که یکی از مهم‌ترین مراکز تولید مس در کشور به شمار می‌‌‌روند (Iranian Mines and Mining Industries Development and Renovation Organization (IMIDRO), 2023).
ایران یکی از صادرکنندگان عمده مس در سطح جهانی است. در سال 2022، حجم صادرات مس ایران به حدود 120‌هزار تن رسید که معادل 2.5‌درصد از صادرات جهانی مس است (World Bureau of Metal Statistics, 2023). عمده‌‌‌ترین مقاصد صادراتی مس ایران شامل کشورهای چین، امارات متحده عربی، هند و ترکیه هستند.
صادرات مس ایران عمدتا به‌‌‌صورت مس کاتدی و آلیاژهای مسی انجام می‌شود و این روند با توجه به تنوع بازارهای هدف و افزایش تقاضا در بازارهای آسیایی به‌‌‌ویژه چین، به‌‌‌طور مداوم در حال رشد است (Iranian Customs Administration, 2023). این روند صادراتی باعث شده تا صنعت مس ایران بخش قابل‌‌‌توجهی از ارزآوری کشور را به خود اختصاص دهد.
صنعت مس ایران با وجود ظرفیت‌‌‌های موجود، پتانسیل قابل‌توجهی برای توسعه دارد. معادن بزرگ مس مانند معدن مس سرچشمه و معدن مس میدوک از جمله منابع اصلی تولید مس در ایران هستند که سهم زیادی در تامین نیازهای داخلی و صادرات دارند .(Minerals Production, 2020) همچنین، صنعت فرآوری مس در کشور از تکنولوژی‌‌‌های نسبتا پیشرفته‌‌‌ای برخوردار است و بسیاری از واحدهای تولیدی از روش‌های مدرن استخراج مانند SX-EW برای تولید کاتد مس استفاده می‌کنند (World Copper Conference, 2021). ظرفیت‌‌‌های موجود در زمینه استخراج و فرآوری مس ایران می‌تواند با بهبود و توسعه زیرساخت‌‌‌ها، افزایش یابد.
در خصوص پتانسیل توسعه آینده، ایران می‌تواند با توجه به منابع غنی مس خود، توسعه بیشتری در زمینه تولید و فرآوری مس داشته باشد. یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌‌‌ها در این زمینه، افزایش میزان صادرات مس است. به علاوه، جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی و مشارکت‌‌‌های بین‌المللی می‌تواند به ارتقای فناوری و افزایش بهره‌‌‌وری در صنعت مس کمک کند (Iranian Ministry of Industry, 2021). همچنین، توسعه زیرساخت‌‌‌های صنعتی و توسعه بازارهای صادراتی جدید می‌تواند به رونق بیشتر این صنعت منجر شود. در این راستا، پروژه‌‌‌هایی مانند طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای در منطقه جنوب شرق ایران می‌تواند نقش موثری در افزایش تولید و صادرات مس ایفا کند.
با این حال، چالش‌‌‌هایی مانند محدودیت‌های مالی، نیاز به بهبود فناوری‌‌‌های فرآوری و چالش‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی ممکن است بر رشد صنعت مس ایران تاثیر منفی بگذارد. به‌‌‌طور کلی، توسعه صنعت مس ایران به توانمندی در جذب سرمایه، نوآوری در فرآیندهای تولید و حل مشکلات زیست‌‌‌محیطی نیاز دارد.
صنعت مس ایران در مقایسه با کشورهای رقیب در خاورمیانه و جهان از نظر تولید، ذخایر معدنی و ظرفیت‌‌‌های فرآوری وضعیت قابل‌توجهی دارد، اما هنوز فاصله قابل‌توجهی با کشورهای پیشرفته در این صنعت مانند شیلی و چین دارد. شیلی به‌‌‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در جهان، با تولید سالانه بیش از 5.6 میلیون تن مس، نقش مهمی در بازار جهانی ایفا می‌کند و از تکنولوژی‌‌‌های نوین در استخراج و فرآوری مس بهره می‌‌‌برد (Chile Mining Report, 2020). در مقایسه، تولید مس در ایران به‌‌‌طور متوسط حدود 250‌هزار تن در سال است که نسبت به شیلی و حتی کشورهای دیگری مانند پرو و ایالات متحده قابل مقایسه نیست.
چین که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس در جهان است، در کنار تولید مس داخلی، بزرگ‌ترین واردکننده مس نیز محسوب می‌شود و بیشترین نقش را در تاثیرگذاری بر قیمت جهانی مس ایفا می‌کند (China Copper Industry Report, 2021). ایران به‌‌‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم مس در منطقه خاورمیانه، هنوز نتوانسته است به حد ظرفیت‌‌‌های خود در زمینه صادرات برسد و در زمینه فرآوری مس نسبت به چین و شیلی فاصله دارد.
با وجود این، ایران دارای ذخایر غنی مس است و می‌تواند با بهبود زیرساخت‌‌‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی، در این رقابت جهانی خود را بهبود بخشد. افزایش بهره‌‌‌وری، استفاده از فناوری‌‌‌های نوین و توسعه ظرفیت‌‌‌های فرآوری از جمله عواملی است که می‌تواند صنعت مس ایران را به رقبای جهانی نزدیک‌‌‌تر کند.
اقتصاد ایران به‌‌‌طور تاریخی به درآمدهای نفتی وابسته بوده است، اما نوسانات بازار جهانی نفت و تحریم‌‌‌های اقتصادی، ضرورت تنوع‌‌‌بخشی به منابع درآمدی کشور را آشکار کرده است (Ebrahimzadeh et al., 2023) . در این میان، صنعت معدن به‌‌‌ویژه مس، به‌‌‌عنوان یک جایگزین استراتژیک برای نفت، مورد توجه قرار گرفته است (Khosrowshahi et al., 2022). مس، با ویژگی‌‌‌های منحصربه‌‌‌فرد خود نظیر رسانایی حرارتی و الکتریکی بالا و مقاومت در برابر خوردگی، در صنایع مختلفی از جمله الکترونیک، انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، ساخت‌‌‌وساز و حمل‌‌‌ونقل نقش کلیدی ایفا می‌کند (Ali et al., 2021).
ایران با دارا بودن حدود 4‌درصد از ذخایر جهانی مس، پتانسیل بالقوه‌‌‌ای برای تبدیل شدن به یکی از بازیگران مهم این صنعت در جهان دارد (Mousavi & Bahadori, 2022).
بر اساس گزارش‌‌‌های بین‌المللی، مس به دلیل کاربردهای گسترده‌‌‌اش در فناوری‌‌‌های نوظهور مانند خودروهای برقی و انرژی‌‌‌های خورشیدی، در دهه آینده با افزایش تقاضای چشمگیری مواجه خواهد شد (World Copper Outlook, 2023). در این راستا، توسعه صنعت مس ایران می‌تواند علاوه بر تامین نیازهای داخلی، به صادرات و جذب ارز نیز کمک کند (Zarei et al., 2023).