بزرگنمايي:

عصر کرد - بر همین اساس دولت‌ها در حدود یک دهه اخیر با اختصاص ارزی ارزان‌تر تحت عنوان ارز ترجیحی و دیگر انواع ارز سعی در کنترل بازارها و کمک به تامین آسان‌تر معیشت مردم داشته‌اند که همین امر سبب چندنرخی شدن ارز شده است؛ شرایطی که با توجیه سرازیر کردن رانت به جیب عده‌ای خاص مخالفان زیادی دارد، اما در مقابل برخی‌ها بر این باورند که اختصاص ارز ارزان‌تر برای کمک به معیشت خانوار در شرایطی که اقتصاد تحت محدودیت‌های شدید بین‌المللی قرار دارد، اقدامی مطلوب است و دولت نباید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.
صمت در گزارش پیش رو با نگاهی به اظهارنظر اخیر وزیر اقتصاد درباره وضعیت ارزی کشور نظر کارشناسان را درباره این اظهارات و امکان اجرایی شدن سیاست ارز تک‌نرخی در اقتصاد کشور جویا شده است.
ارز باید تک‌نرخی شود وزیر اقتصاد با بیان اینکه درصد قابل‌توجهی از ارز صادرات غیرنفتی برنمی‌گردد، گفت: دوستان می‌گویند اگر نرخ ارز ثابت بماند،‌ تورم هم ثابت می‌ماند اما سال گذشته که ارز نیمایی ثابت بود، طبق آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار، ‌تورم 40 درصدی داشتیم.
به‌ گزارش ایسنا،‌ عبدالناصر همتی در جلسه اخیر با کمیسیون اقتصادی مجلس برای بررسی دلایل افزایش نرخ ارز و راهکارهای جلوگیری از آن گفت: برآوردها نشان می‌دهد مردم بین 20 تا 40 میلیارد دلار ارز نگه می‌دارند، چون می‌خواهند ارزش دارایی خود را در مقابل تورم حفظ کنند.
وی افزود: برخی انتظار دارند در تورم 40 درصدی، نرخ ارز ثابت بماند و حتی کاهش پیدا کند. نتیجه این وضعیت افت صادرات می‌شود که این اتفاق هم افتاد؛ به‌طوری که سال گذشته کسری تجارت غیرنفتی 17 میلیارد دلار شد که بی‌سابقه است.
همتی یادآور شد: همان‌طور که مجلس به‌درستی در قانون بانک مرکزی تصویب کرد، باید نرخ ارز، شناور مدیریت‌شده و تک‌نرخی باشد، چون نمی‌شود 4 نرخ ارز داشته باشیم. نرخ شناور مدیریت‌شده بدان معناست که درصدی از آن در قالب نوسان در اختیار بانک مرکزی باشد تا بتواند نوسان را مدیریت کند.
وزیر اقتصاد همچنین با بیان اینکه صادرات و ارزآوری صادرات کاهش پیدا کرده، ‌افزود: اکنون باوجود تلاش‌های زیاد بانک مرکزی، درصد قابل‌توجهی از ارز صادرات غیرنفتی برنمی‌گردد، اما با زور که نمی‌شود خیلی از کارها را انجام داد.
همتی خاطرنشان کرد: تورم فشار روی نرخ ارز می‌آورد؛ پس باید شرایط مدیریت شود که قانون و ستاد اقتصادی دولت نیز این اختیار را به بانک مرکزی داده است. معتقدم تورم به‌خاطر کسری بودجه و رشد نقدینگی است.
وی اضافه کرد: همه گله‌‎‌مند هستند که چرا بانک‌ها وام نمی‌دهند، اما این کار برای کنترل نقدینگی و تورم است که با تمام این فشارها رشد نقدینگی 30 درصد بوده و اخیرا به نزدیک 30 درصد رسیده است؛ پس با این تورم و نقدینگی نمی‌توان همیشه نرخ ارز را ثابت نگه داشت که در این صورت باعث کاهش صادرات و ایجاد فساد می‌شود.
همتی افزود: خبر دارم بین ارز نیمایی و بازار آزاد چه پول‌هایی رد و بدل می‌شود. همه برای این است که این وسط تقریبا رانت 40 درصدی است که خیلی‌ها هم استفاده می‌کنند. چرا باید اجازه این کار را بدهیم؟ تجربه نشان می‌دهد هر زمان اختلاف نرخ بازار آزاد با نرخ تعیین‌شده زیاد باشد،‌ سفته‌بازی و فشار برای تقاضا زیاد شده و بانک مرکزی نمی‌تواند کنترل کند.
وزیر اقتصاد بیان کرد: در یک ماه گذشته حوادث مختلفی وجود داشت؛ حوادث سوریه، آمدن ترامپ و تهدیدهای ترامپ و اتحادیه اروپا مبنی بر اسنپ‌بک، تهدیدهای رژیم صهیونیستی مبنی بر برخورد و حوادث منطقه و آثار و انتظارات روانی تورم و امکانات و محدودیت‌های بانک مرکزی را در نظر بگیرید. به نظرم در این شرایط عملکرد قابل‌دفاع است، اما باز هم باید تلاش شود؛ کما اینکه تلاش دوستان بانک مرکزی این است که با تثبیت نرخ واقعی در مرکز مبادلات، بتوانند نرخ بازار آزاد را به آن نزدیک کنند.
ضربه سنگین تک‌نرخی کردن ارز به معیشت یک اقتصاددان درباره دلایل افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر بیان کرد: ریشه افزایش نرخ ارز کنونی به انتظاراتی که کارگزاران اقتصادی از آینده دارند، برمی‌گردد. ضمن اینکه ذخایر ارزی کشور هم وضعیت نامناسبی دارد، زیرا حدود 7 سال از تشدید تحریم‌های 1397 گذشته و در این چند سال دولت‌های مستقر از ذخایر ارزی استفاده کرده‌اند و حالا چیزی برای برداشت وجود ندارد.
مرتضی افقه ، اقتصاددان در گفت‌وگو با صمت در توضیح انتظاراتی که سبب افزایش نرخ ارز شده، بیان کرد: با پیروزی ترامپ در انتخابات امریکا تردیدها در زمینه فروش نفت ایران افزایش یافته، زیرا ترامپ همان فردی است که در سال 1397 در قالب سیاست فشار حداکثری، تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرده و حالا هم از اظهاراتش چنین برمی‌آید که قصد دارد شرایط را برای ایران سخت‌تر کند؛ یعنی ممکن است در برابر فروش همین میزان اندک نفت ما هم که با دور زدن‌ تحریم انجام می‌شود، مانع ایجاد کند. نتیجه این شرایط کاسته شدن از میزان ورودی ارز و متعاقبا افزایش نرخ آن است.
این اقتصاددان شرایط سیاسی منطقه، به‌ویژه بعد از سقوط بشار اسد و خطر درگیری‌های نظامی را دیگر عامل موثر در شکل‌گیری انتظارات تورمی در حوزه ارز دانست و تاکید کرد: مسائل سیاسی که از آنها یاد شد، فقط در کنترل دولت جمهوری اسلامی ایران نیست و باید اراده‌ای در طرف‌ مقابل و تمامی بخش‌های حاکمیتی داخلی برای رفع این مشکلات وجود داشته باشد که همین امر کار را پیچیده کرده است.
تورم، محصول گرانی ارز
افقه در ادامه درباره تاثیر تورم بر نرخ ارز اظهار کرد: نرخ ارز و تورم تاثیراتی متقابل دارند، اما اگر بخواهیم تقدم و تاخیری برای این دو در نظر بگیریم، باید بگوییم دست‌کم در شرایط فعلی این نرخ ارز است که باعث ایجاد تورم می‌شود. توضیح اینکه نرخ ارز نقشی بسیار تاثیرگذار در تولید ما دارد، زیرا حدود 75 تا 80 درصد کالاهای وارداتی ما را کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای تشکیل می‌دهند که با رشد نرخ ارز هزینه واردات آنها افزایش پیدا می‌کند و این تورم در انتهای زنجیره به مصرف‌کننده می‌رسد. البته در ادامه روند، تحت تاثیر تورمی که شکل گرفته، ارز نیز به‌عنوان یک کالا رشد نرخ را تجربه خواهد کرد و این دور ادامه می‌یابد.
این اقتصاددان در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه آیا می‌توان در وضعیت فعلی ارز را تک‌نرخی و با این ابزار بازار را مدیریت کرد، تصریح کرد: من معتقدم در شرایط فعلی تک‌نرخی کردن ارز ضربه سنگینی به اقتصاد خانوار خواهد زد و بخش بیشتری از جامعه را زیر خط فقر خواهد کشاند. پیش از هر گونه اقدامی سیاست‌گذاران باید بپذیرند که ما در شرایط غیرعادی اقتصادی قرار داریم تا برمبنای این پذیرش سیاست‌هایی متناسب با وضعیت تنظیم کنند.
افقه در این باره تاکید کرد: در حال حاضر شرایط ما حتی از دوره جنگ هم بدتر است؛ ما در دوره جنگ امکان صادرات نفت و کالاهای دیگر را داشتیم و در مقابل از آنجایی که محدودیت مبادلات بانکی وجود نداشت پول صادرات‌مان نیز به دست‌مان می‌رسد و امکان واردات کالاهای‌ مورد نیازمان هم وجود داشت، اما حالا محدودیت‌ها در همه ابعاد زیاد است؛ با این حال عده‌ای بی‌توجه به این شرایط دائم بر طبل آزادسازی اقتصاد و تک‌نرخی کردن ارز و... می‌کوبند.
این اقتصاددان در پایان تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم حتی اگر بخواهیم هم ارز تک‌نرخی نمی‌شود، زیرا شرایط به‌گونه‌ای است که در نهایت دولت مجبور خواهد شد در بخش‌هایی سیاست‌های حمایتی اجرا کند و ارز ارزان اختصاص دهد و نتیجتا شاهد وجود دست‌کم دو نرخ ارز در کشور خواهیم بود.
ارز چند‌نرخی، منبع رانت خواص
یک اقتصاددان درباره دلایل رشد نرخ ارز در روزهای اخیر بیان کرد: مسائل گوناگونی که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به جریان داشتن تنش‌های سیاسی در منطقه، انتشار گزارش‌هایی ازسوی کپلر مبنی بر کاهش چشمگیر حجم صادرات نفت ایران به چین نسبت به سال گذشته، اظهارنظرهایی ازسوی مسئولان مبنی بر بازنگشتن ارز صادراتی که به‌نوعی القاکننده محدودیت عرضه ارز است، خط‌ونشان کشیدن‌های دوباره ترامپ اشاره کرد، سبب ایجاد نااطمینانی اقتصادی در کشور شده‌اند که در نتیجه این نااطمینانی نرخ ارز افزایش پیدا کرده است. قدرت‌الله امام‌وردی، اقتصاددان در گفت‌وگو با در تشریح وضعیت کلی بازار ارز و پیش‌بینی شرایط پیش رو اظهار کرد: نااطمینانی‌های حاصل از التهابات سیاسی تقاضای ارز را افزایش داده و از آنجایی که عرضه متناسب با این رشد تقاضا، افزایش پیدا نکرده، شاهد شکل‌گیری روند صعودی نرخ در بازار بوده‌ایم و شرایط به‌‌گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی کماکان ادامه داشته باشد و ممکن است حتی تا پیش از عید 1404 قیمت دلار به 100 هزار تومان هم برسد.
ارز باید تک‌نرخی شود
وی در ادامه در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه آیا در این شرایط می‌توان دلار را تک‌نرخی کرد، تصریح کرد: من معتقدم ارز در هر شرایطی باید تک‌نرخی باشد، چون بر این باورم که ارز چندنرخی فقط رانتی را به جیب عده‌ای خاص سرازیر می‌کند و در مقابل جامعه هدف از دلار ترجیحی اختصاص‌یافته بهره‌ای نمی‌برند و تاثیرات آن در بخش معیشت و تامین کالاهای اساسی و دارو و... دیده نمی‌شود. شما اگر به روند قیمتی کالاهای اساسی و مشمول ارز ترجیحی دقت کنید به‌راحتی متوجه می‌شوید اختصاص ارز ارزان به این کالاها تاثیری در کنترل قیمت‌ها نداشته است؛ به‌گونه‌ای که تورم نرخ این کالاها تفاوت چندانی با روند تورمی کالاهای غیرمشمول ارز ترجیحی نداشته است.
این اقتصاددان در پایان تاکید کرد: در کوتاه‌مدت ممکن است به‌واسطه اظهارنظرهایی در مخالفت با ارز تک‌‌نرخی و انتظارات تورمی ناشی از آن، قیمت‌ها تا حدودی افزایش پیدا کند، اما این روند ادامه‌دار نخواهد بود و بعد از گذشت مدتی به روال عادی تورم بازمی‌گردیم. در هر حال باید یک روز با پذیرش تمام جراحات و دردهای این جراحی، این کار را انجام داد، زیرا هرچه این کار را دیرتر انجام دهیم، آسیب‌ها و خطرات آن بیشتر خواهد بود و حتی ممکن است بیمار (اقتصاد) از دست برود. علاوه بر این مسائل باید در نظر بگیریم اقتصاد ما در تمام دوره‌ها درگیر بحران‌هایی بوده و دوره‌ای نبوده که ما آرامش و ثبات خوبی را در بخش اقتصاد داشته باشیم تا در آن دوره اصلاحات مدنظر را انجام دهیم؛ بنابراین من معتقدم باید در همین وضعیت برای انجام اصلاحاتی چون تک‌نرخی کردن ارز اقدام کرد.
سخن پایانی
در یک اقتصاد دارای شرایط عادی ارز یک نرخ دارد و همه افراد جامعه به آن دسترسی دارند و کسی برای دریافت ارز به‌منظور مصارف معمول در صف نمی‌ایستد، اما در اقتصادی چون اقتصاد ایران که تحریم دست‌وپای آن را بسته، دسترسی به ارز بسیار مشکل است و همین امر نرخ این ابزار مبادله را افزایش می‌دهد؛ بر همین مبنا سیاست‌گذاران دولتی سعی در کنترل شرایط با استفاده از ابزارهای گوناگونی چون تخصیص ارز ارزان برای تامین کالاهای اساسی می‌کنند که این امر یعنی خروج از روال عادی اقتصاد. همین مداخله دولت موافقان و مخالفانی دارد که هر گروهی با توجیهاتی سعی در نفوذ نظر خود در سیاست‌گذاری‌ها دارند، اما آنچه اهمیت دارد این است که خروجی سیاست‌ها آسایش و رفاه عمومی و لطمه ندیدن سفره خانوار باشد.