بزرگنمايي:

عصر کرد - محمدرضا دلیر؛ پژوهشگر تئاتر در گفت‌و‌گو با پانا درباره اهمیت تئاتر مستند گفت: «تئاتر مستند، زیر شاخه از تئاتر سیاسی و درام تاریخی است که با تکیه بر اطلاعات مستدل در مورد یک واقعه به بازنمایی صحنه ای آن رویداد می‌پردازد و در دورانی خلق می شود که نیاز به شکستن تابوهای اجتماعی بیش از پیش احساس می شود.»
وی افزود: «از آنجایی که آن‌چه در این فرم از اجرا بازسازی می‌شود، براساس اسناد واقعی شکل می‌گیرد، هدف آن کمک به تقویت قدرت استدلال و تکیه بر منطق فکری مخاطب است.
به عبارت دیگر تئاتر مستند، نوعی تئاتر گزارشی و آگاهی دهنده است که در آن اسناد و شواهد بدون تغییر در محتوا و تنها با پرداخت در فرم صحنه ارائه می شوند. با این همه، این شکل از تئاتر به هیچ وجه قصد ندارد این توهم را در مخاطب خود ایجاد کند که واقعیات مورد بحث قرار است در صحنه تئاتر تقلید شوند.»
دلیر اضافه کرد: «به همین دلیل تئاتر مستند، برخلاف تئاتر ارسطویی با استفاده از تمهیدات صحنه پسیکاتوری نمایش داده می شود. نمایش مرگ دانتون اثر گئورگ بوشنر که در دوره رمانتیسم نوشته شد، به زعم نظریه پردازان از اولین نمایشنامه های مستند است. درحقیقت انتقادی از ترور در زمان انقلاب فرانسه بود، در تئاتر مستند دیالکتیک باید میان مدارک واقعی باشد نه در میان تخیل نویسنده و مدارک واقعی و همین نوع بکار بردن و کارکرد دیالکتیک وجه تمایز مهم بین نمایشنامه های مستند و دیگر نمایشنامه هاست.»
این پژوهشگر تئاتر ادامه داد: « تئاتر مستند، شیوه ای تولیدی و محصول زیست و شرایط اجتماعی است. در ایران تئاتر مستند آنگونه که نیاز بوده مورد بحث و مجادله قرارنگرفته و منابع آموزشی درباره آن بسیار اندک است و اساسا آنچه در این سال‌ها به عنوان تئاتر مستند روی صحنه آمده است، محصول برداشت هنرمندان از مفاهیم پراکنده تئاتر مستند بوده است. تئاتر مستند در ایران محصول جنگ و انقلاب است و بنده ابدا نمی دانم چرا مثلا تئاتری نظیر (اکبر آقا کارگر ایران ناسیونال )رشد نمی کنند و به سوی این شکل از تئاتر پیش نمی روند؟
وی ادامه داد: «تئاتر مستند به عنوان راهی برای گسترش درک متقابل میان اقشار مختلف و پیشینه آنها شناخته می شود. نمونه جالب تئاتر مستند،تئاتر(شنیدن)اثر امیر رضا کوهستانی است که به وقایع معاصر و ثبت آن در یک اثر نمایشی پرداخته است. صراحت و عریانی در برابر تاریخ همواره شهامت و جسارت می خواهد که کوهستانی بخوبی توانسته آن را به صحنه برده و مطرح نماید. در عصر هجوم اطلاعات با این چالش روبرو هستیم که داده های تئاتر مستند را هم در متن و هم در اجرا چگونه باید ارائه کنیم؟چرا که همواره تئاتر مستند مخاطب را به سمت سانتی مانتالیسم احساسی درد ناک می برد با این وجود مضمون تئاترهای مستند اجرا شده در ایران، معضلات و آسیب های اجتماعی است.تو گویی این معضلات و خصوصا بزهکاری اجتماعی بیشتر مورد توجه هنرمندان و کارگردانان تئاتر بوده است.»
محمدرضا دلیر افزود: «به عنوان نمونه تئاتر مستند(احساس آبی مرگ)نوشته سجاد افشاریان و کارگردانی امین میری که مضمون آن برگرفته از زندگی نوجوانان مورد اتهام بزه قتل عمد در کانون‌ اصلاح و تربیت است که منتظر اجرای حکم قصاص خود هستند. به خوبی توانسته است این بخش از مشکل جامعه ایرانی را تبیین و تحلیل نماید و یا در تئاتر(ادبیات)نوشته مهام میقاتی و کارگردانی محمود امین که هم اکنون در حال اجرا می باشد نمایشی داکیومنتری(مستند) و در عین حال ماکیومنتری(شبه مستند)که زیست چند نویسنده را در دوره های مختلف تاریخی را مقابل دیدگان تماشاچیان می برد.»
وی اضافه کرد: «لیلی عاج در تئاتر مستند (بابا ادم ) بخوبی توانسته از طریق دیالوگ های ماندگار در خصوص فرقه مجاهدین خلق و ایدئولوژی انها و اینکه چگونه این گونه افراط گرایی عقلانیت را به یغما میبرد اثری ماندگار در ژانر تئاتر مستند از خود به نمایش بگذارد.»
این پژوهشگر تئاتر در پایان گفت: «تئاتر مستند و ورباتیم با توجه به ماهیت اجرایی خود، بیش از هر قالب دیگری می تواند با افراد جامعه ارتباط برقرار کرده و در آگاه سازی اقشار مختلف مردم موثر باشد. توجه بیشتر به این گونه تئاتری در رشد اجتماعی و بهینه سازی وضعیت فرهنگی جامعه نقش بسزایی می تواند ایفا نماید.»