چاپ

عصر کرد - شاخص کل بورس تهران که در سال‌های اخیر فرازوفرودهای متعددی را تجربه کرده، در روز گذشته با عبور از مرز 3 میلیون واحد، به سطحی تاریخی دست یافت و توانست در ابتدای معاملات، قله 3 میلیون واحد را فتح کند. این رشد چشمگیر، نه صرفا نتیجه تحرکات تکنیکالی بازار، بلکه برآیندی از انتظارات مثبت نسبت به آینده اقتصادی، فضای سیاسی و جهت‌گیری کلان کشور در حوزه تولید و سرمایه‌گذاری است.
به عبارت دیگر بازار سهام، تحت‌تاثیر خوش‌بینی به آینده مذاکرات و رویکرد تولیدمحور دولت، شاهد افزایش ارزش معاملات و بازگشت پول هوشمند به بازار است. صنایع دلارمحور مانند پتروشیمی و فلزات، در کنار گروه‌های داخلی همچون سیمانی و ساختمانی، در مسیر صعودی قرار گرفته‌اند. شاخص کل با عبور از سقف روانی 3 میلیون واحد، پیام روشنی به سیاست‌گذاران داده: بازار آماده جهش است، اگر بسترهای سیاسی و اقتصادی هموار شود.
روز گذشته 30 فروردین، شاخص کل بورس با رشد 35هزار و 337 واحد توانست به عدد 3 میلیون واحد برسد. از نمادهای موثر در بازار روز گذشته می‌توان به نماد فارس و فولاد و نوری اشاره کرد که نماد فارس با رشد 5هزار و 18 واحد بیشترین تاثیر را در بازار داشته است. در بازار فرابورس نیز، نماد این بازار با رشد 54 واحد به عدد 25.467 رسید.
در هفته‌های اخیر، فضای سیاسی کشور با انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و امریکا، بار دیگر دستخوش تحول شده است. هرچند تا لحظه تنظیم این گزارش، جزئیات این گفت‌وگوها هنوز به‌طوررسمی منتشر نشده، اما سیگنال‌های ارسالی از سوی منابع نزدیک به مذاکرات، حکایت از نرمش‌هایی دارد که می‌تواند به کاهش فشارهای خارجی و تسهیل فضای کسب‌وکار بینجامد. همزمان، با نام‌گذاری سال 1404 با ‌عنوان « سرمایه‌گذاری برای تولید» توجه‌ها بار دیگر به نقش بازار سرمایه در تحقق اهداف اقتصادی کشور جلب شده است . صمت در گزارش پیش‌رو در گفت‌وگو با کارشناسان بازار سرمایه به بررسی وضعیت بازار سرمایه در پرتو مذاکرات و شعار سال پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
روند مذاکرات؛ موتور روانی بورس
تجربه بازار سرمایه ایران در 2 دهه اخیر نشان داده، تحولات سیاست خارجی، به‌ویژه مذاکرات هسته‌ای و روابط با امریکا، نقشی محوری در جهت‌دهی به رفتار سرمایه‌گذاران داشته است. در حال ‌حاضر، با احتمال کاهش تحریم‌ها و بهبود تعاملات بانکی و مالی با جهان، برخی صنایع بورسی مانند خودرویی‌ها، بانکی‌ها، حمل‌ونقل و فلزات اساسی در کانون توجه بازار قرار گرفته‌اند. در صورت استمرار فضای مثبت، می‌توان انتظار داشت سرمایه‌های خرد و کلان، بار دیگر به‌سمت بازار سهام سوق پیدا کنند.
اگرچه بازار سرمایه در اقتصاد ایران هنوز فاصله قابل‌توجهی با عمق و کارآمدی مطلوب دارد، اما در سال‌های اخیر، نقش آن در تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌های تولیدی برجسته‌تر شده است. طبق آمار سازمان بورس، در سال 1402 بیش از 400 هزار میلیارد تومان از طریق بازار سرمایه برای بخش تولید جذب شد؛ رقمی که نشان می‌دهد بورس می‌تواند به‌عنوان مکمل نظام بانکی، به توسعه زیرساخت‌های صنعتی کمک کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بنگاه‌هایی که از مسیر بازار سرمایه تامین مالی کرده‌اند، در مقایسه با بنگاه‌های متکی به تسهیلات بانکی، عملکرد بهتری در زمینه رشد بهره‌وری و سرمایه‌گذاری مجدد داشته‌اند. به‌ویژه در حوزه‌های دانش‌بنیان، این الگو به‌تدریج در حال نهادینه شدن است.
بازار سرمایه در مسیر بازتعریف نقش ملی
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه؛ امروز 2 موضوع بازار سهام را تهدید می‌کرد که به‌نظر می‌رسد این دو موضوع جای خود را به مثبت‌تر شدن شرایط داده است؛ موضوع نخست که باعث می‌شد بازار سهام ارزش دلاری خود را از دست بدهد، خطر تنش جدید و اتفاقاتی از این دست بود و موضوع دوم، تشدید تحریم‌ها بود که به‌دلیل مکانیسم ماشه ممکن بود به‌وقوع بپیوندد. به‌نظر می‌رسد مذاکرات اخیر در حال حذف این دو سایه و ترس اخیر از سر بازار سرمایه است و این بازار سهام در تلاش است تا خودی نشان دهد. اما باید منتظر اتفاقات پیش‌رو که مهم هم هست، ماند. واکنش‌های بازار سهام بسیار به این مذاکرات پیوسته است.
از طرفی باید این نگاه اشتباه که رشد بازار سرمایه باعث رشد تولید می‌شود را کنار گذاشت. این‌گونه نیست و در واقع رشد تولید است که باعث رشد بازار سهام می‌شود. اگر در فضای واقعی اقتصاد، شرایط خوبی پیدا کنیم، بازار سهام خوبی هم خواهیم داشت. بازار سهام در فضای سیاسی و تولیدی بسیار خوب، شرایط خوبی هم خواهد داشت. آنجا که بازار سهام به‌عنوان بازار ثانویه بتواند پروژه‌ها را در بازار اولیه تامین مالی کند، در آن شرایط می‌توان گفت اتفاق خوبی رخ داده است. اگر توافقی در دور دوم رخ دهد، بازار سرمایه رشد پایدار و صددرصدی خواهد داشت و نمی‌توان شک کرد که اگر تعاملات و روابط خوبی با دنیا داشته باشیم، نه‌تنها در خارج کشور بلکه در داخل کشور هم، می‌توانیم جذب سرمایه‌گذار داشته باشیم.
بازار سرمایه برای راه‌اندازی ریل تولید کافی نیست
سعید اسلامی بیدگلی، کارشناس اقتصادی؛ در حال ‌حاضر توان سیاست‌گذاری در حوزه‌های اقتصادی به‌واسطه برخی اتفاقات گرفته شده است. وقتی کشور در دوران طولانی در یک چرخه معلول قرار می‌گیرد، حول آن چرخه معلول، نظام‌های قدرت هم شکل می‌گیرد. یعنی عده‌ای این فرصت را پیدا می‌کنند که اقتصاد پرقدرتی را حول آن حلقه معیوب تشکیل دهند و همین‌ها مانع حل بسیاری از مسائل خواهد شد.
نه‌تنها در داخل کشور بلکه بسیاری از کشورها از بیرون ماندن ایران از چرخه اقتصاد بین‌المللی استفاده کردند، سال‌ها سرمایه‌گذاری کردند و حالا خود این قدرت‌ها مانع حل بسیاری از مشکلات خواهند شد.
توجه داشته باشید که نرخ تشکیل سرمایه ثابت در کشور در یک دهه منفی است و این به آن معنا است که کشور در حال مصرف منابع است و نه اداره منابع. یعنی سرمایه‌گذاری انجام نمی‌شود و این مسئله در حال ایجاد یک بحران جدی است. این صحبت شامل شرکت‌های بزرگی که در بازار سرمایه حضور دارند هم می‌شود. دولت برای از دست ندادن سرمایه اجتماعی اقدام به قیمت‌گذاری می‌کند که در مجموعه شرکت‌های بزرگ بورسی تاثیر منفی خواهد داشت، بنابراین اگر مسئله کشور در نظام بین‌المللی تا حدی حل شود، وضعیت نظام اقتصادی طی چند ماه تبدیل به وضعیت اقتصادی استاندارد نخواهد شد، اما حل اندکی از این مسائل چشم‌انداز روشنی ایجاد می‌کند و سقف اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری‌های دولت را افزایش می‌دهد و نرخ تورم را اندکی کاهش می‌دهد. مسئله تورم و نرخ رشد آن نگاه سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذاری در کشور را کوتاه‌مدت کرده است، بنابراین راه ایجاد ثبات در سطح اقتصاد کلان، ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌کند.
بازار سرمایه، مذاکرات و تولید؛ مثلث احیای اقتصاد ایران
بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس پولی و بانکی؛ جذب سرمایه‌گذاران خارجی یکی از راه‌های مهم برای تامین مالی پروژه‌های تولیدی است، اما به‌دلیل تحریم‌ها، بی‌ثباتی مقررات و ریسک بالای اقتصادی، این مسیر در حال ‌حاضر با محدودیت‌های جدی روبه‌رو شده است. تسهیل فضای کسب‌وکار، کاهش ریسک‌های حقوقی و اقتصادی و تضمین امنیت سرمایه، می‌تواند انگیزه بخش خصوصی برای ورود به تولید را افزایش دهد، اما لازمه آن ایجاد محیطی پیش‌بینی‌پذیر و شفاف است.
لازمه تحقق شعار سال، رشد تولید ناخالص ملی کشور است تا آن کشور بتواند به رشد اقتصادی و توسعه برسد و ایجاد ثروت شود. اما همه اینها بستگی به شرایط دارد. بسیاری از این شرایط از اراده سرمایه‌گذار خارج است یعنی بانک‌ها و نهادهای دیگر در همکاری با هم باید تامین‌کننده شکل‌گیری یک سرمایه‌گذاری موفق و دوام آن باشند. یکی از آن موسسات مهم در سرمایه‌گذاری، بانک‌ها هستند. هر سرمایه‌گذار در کنار ایده و طرح سرمایه‌گذاری مقداری هم پول دارد، اما باقی تامین سرمایه‌اش باید از طریق بانک انجام شود.
شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» می‌تواند یکی از کلیدی‌ترین مسیرهای نجات اقتصاد ایران از چرخه رکود و تورم باشد. اما برای اینکه این شعار از سطح کاغذ به مرحله عمل و تحقق برسد، نیاز به اقدامات جدی و فوری دارد که از جمله اصلاح ساختار بانک‌های ناتراز، هدایت منابع مالی به بخش‌های مولد، تسهیل فضای کسب‌وکار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بازار سرمایه است. بدون این اصلاحات، شعار سال نه‌تنها محقق نمی‌شود، بلکه ممکن است با بی‌اعتمادی عمومی نسبت به کارآمدی سیاست‌های اقتصادی همراه شود. بنابراین، سال 1404 می‌تواند نقطه عطفی در سیاست‌گذاری اقتصادی ایران باشد؛ به‌شرط آنکه از «شعار» عبور کنیم و به‌سمت «برنامه» حرکت کنیم.
افزایش فروش نفت، رفع انسدادهای بانکی، کنترل تورم و رشد سرمایه‌گذاری همه اینها در گرو کاهش تنش با غرب هستند. در نتیجه بسیاری از فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و حتی برخی نهادهای دولتی به توافق امیدوارند.
سخن پایانی
اگر شعار سال به یک راهبرد کلان تبدیل شود و سیاست خارجی نیز در مسیر تنش‌زدایی پیش رود، بازار سرمایه می‌تواند به بازیگری فعال در مسیر تولید تبدیل شود، نه صرفا تابعی از تحولات. اما شرط این تحول، اصلاح ساختارهای بازار، حمایت از شفافیت و مقابله با تصمیمات خلق‌الساعه است. این روزها بورس ایران، نه‌فقط دماسنج اقتصاد، بلکه بستر بالقوه‌ای برای تحقق شعار سال و احیای تولید ملی است. به‌اعتقاد تحلیلگران بازار سرمایه، در صورتی که اقتصاد کشور از اقتصاد نفت‌محور به‌سمت اقتصاد واقعی برود و نقش جی دی پی واقعی داشته باشد، بورس در این میان می‌تواند نقش بی‌بدیلی در بازارهای مالی داشته باشد و سکوی پرتابی برای خلق ثروت باشد. به‌زعم کارشناسان بازار سرمایه، اگر بورس پیوند بین سرمایه ‌ذاران، دولت و بخش خصوصی را در این دوره‌ گذار طی کند، می‌تواند نقطه آغاز رشد اقتصادی باشد؛ اگر بخواهیم پلی میان سرمایه‌گذاری و تولید ایجاد کنیم. کارشناسان بخش اقتصادی مذاکرات را مثبت ارزیابی می‌کنند و امیدوارند. از طرفی شعار سال، سرمایه‌گذاری را به بخش تولید گره زده است. سرمایه‌گذاری اصل تولید است. از سویی اتفاقات اخیر نشانگر تلاش مسئولان برای حل مسائل هسته‌ای و بین‌المللی و مبارزه با تحریم‌ها است. آمارهایی که می‌گوید نرخ رشد کشور تا دی 1403 رقم 1.8 درصد بوده است. که با آن رقم 8 درصد رشدی که قانون و مجلس تعیین کرده، فاصله نجومی داشته و نیاز به ایجاد سازکارهای بسیار و سرمایه‌گذاری 200 میلیارد دلاری دارد. مهم‌تر از آن، جذب سرمایه‌گذار خارجی است. جذب سرمایه‌گذار خارجی با خود، مفهوم امنیت را هم به‌همراه دارد، چراکه در صورت وجود سرمایه‌های خارجی، مسئله حفظ و امنیت دارایی‌های خارجی مطرح است. مسئله دیگر تکنولوژی است و یکی از عقب‌ماندگی‌های ما از سال 1389 به بعد، ورود شرکت‌های بزرگ به کشور و کنسل شدن قراردادها بود. در بازار سرمایه اگر تورم کنترل شود و سرمایه‌گذاری رونق بگیرد، تا تولید و تجاره راه نیفتد، نمی‌توان از بازار سرمایه انتظاری داشت. فرمان بازار سرمایه یعنی شرکت‌های بورسی باید از دست خصولتی‌ها خارج شود و در دست بخش خصوصی قرار بگیرد.