چاپ

عصر کرد - به گزارش خبرنگار تغییرات اقلیمی به همراه چالش منابع آب و تغییرات تولید در موادغذایی، موجب شده نهاده‌ها و مواد اولیه و همچنین نژادهای استفاده شده برای تولید محصولات کشاورزی مورد بازنگری قرار بگیرند و تغییرات جدی داشته باشند. در همین راستا، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذرتلاش می‌کند هم ارقام جدید و هم انواع جدیدی از محصولات را به‌عنوان جایگزین مناسب معرفی نماید.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
رضا عطایی، عضو هیات علمی این موسسه، در گفت‌وگوی تفصیلی با «اقتصاد معاصر» درباره پتانسیل‌های انواعی از «ارزن اصلاح شده»، خصوصا به‌عنوان گیاه علوفه‌ای کم‌آب‌بر، توضیحاتی ارائه کرده که تقدیم خوانندگان می‌شود.
اقتصاد معاصر: کشور ما بر اساس اقلیم، یک کشور خشک است و بارش‌ها مقداری کاهش پیدا کرده‌اند؛ در حال حاضر موسسه، تیم جنابعالی و شاید دانشگاه و جا‌های دیگر کار‌های تحقیقاتی در بحث علوفه‌های کم‌آب‌بر انجام می‌دهند. کار به کجا رسیده است و به کدام سو حرکت می‌کنیم؟ برنامه و راهبرد چیست؟ آیا این مسیر، مسیر درستی است یا نیاز به تقویت دارد؟
همانطور که می‌دانید ایران یک کشور خشک و نیمه‌خشک با بارندگی کم است. پراکنش بارندگی نیز خیلی منظم نیست؛ یعنی پراکنش مناسبی برای بارندگی ندارد. از طرف دیگر در این سال‌ها علاوه بر اینکه تنش خشکی داشته‌ایم، تنش گرمایی نیز داشته‌ایم. در حال حاضر می‌بینیم که دما‌های بالای 40 درجه را تجربه می‌کنیم؛ به همین خاطر وضع کشاورزی با محصولات آب‌بر خیلی جالب نیست و ما مجبور هستیم که به سمت علوفه‌های کم‌آب‌بر مثل ارزن و سورگوم برویم. موسسه تحقیقات اصلاح بذر سال‌ها پیش با پایش‌هایی که انجام می‌داد و پیش‌بینی‌ها و آینده‌پژوهی‌هایی که در رابطه با وضعیت کشاورزی ایران انجام می‌داد، به این نتیجه رسید که ما روزی در این مسیر قرار خواهیم گرفت. به همین خاطر سال‌ها پیش تحقیقات ارزن را شروع کرد و تاکنون سه رقم معرفی کرده است. سال 88 اولین رقم ارزن را معرفی کرد و در سال 97 یک گونه دیگر از ارزن را معرفی کرد. در حال حاضر ما به این نتیجه رسیده‌ایم که تحقیقات اصلاحی ارزن را از ارقام آزاد گرده‌افشان که عملکرد پایینی را دارند، به سمت هیبرید‌های ارزن با عملکرد‌های بالا ببریم. گمان می‌کنم موسسه اصلاح بذر در سه یا چهار ماه آینده، 6 رقم هیبرید ارزن را معرفی خواهد کرد که 2 رقم آن دانه‌ای و 4 رقم آن علوفه‌ای است.
در ضمن علاوه بر اینکه رقم‌ها هیبرید هستند، یک بُعد دیگری نیز به تحقیقات ارزن و به کشاورزی و تحقیقات علوفه اضافه کرده که آن نیز این است که دارند ارزن را به عنوان یک گیاه علوفه‌ای معرفی می‌کنند. یعنی علاوه بر اینکه همه ارزن را به عنوان دانه می‌شناسند، ارزن را به عنوان یک منبع خوب از علوفه معرفی می‌کنند. آن 4 رقم علوفه‌ای، عملکرد‌های 100 تن در هکتار علوفه تر را دارند و این ارقام اولین ارقام هیبرید کشور هستند. موسسه اصلاح بذر در این زمینه پیشگام است که ارقام هیبرید را معرفی می‌کند. امیدواریم بتوانیم با این رقم‌ها سطح زیر کشت خوبی را در کشاورزی مملکت داشته و بتوانیم آن را با همکاری موسسه ترویج یا معاونت زراعت و ارگان‌های دخیل، ترویج کرده و بتوانیم سطح زیر کشت مناسبی داشته باشیم. امید داریم بخشی از واردات دانه ذرت را در جیره غذایی، با ارزن جایگزین کرده و یک صرفه‌جویی اقتصادی داشته باشیم و بخشی از علوفه‌ای که با یونجه و ذرت که فوق‌العاده از جهت مصرف آب پرمصرف هستند را بتوانیم با ارزن جایگزین کنیم. امیدواریم که این اتفاق صورت بگیرد. ما تلاش خود را انجام داده‌ایم و ارقام معرفی‌شده ما عملکرد‌های خوبی دارند. در حال حاضر ارقام علوفه‌ای ما عملکرد‌های مشابه با ارقام خارجی دارند.
اقتصاد معاصر: در حال حاضر سطح زیر کشت ما در کشور به چه میزان است؟
درمورد کشور خودمان خیلی آمار دقیقی نداریم ولی مطابق با آماری که از وزارت می‌گیریم، احتمالا چیزی نزدیک به 25 هزار هکتار سطح زیر کشت ارزن ماست.
اقتصاد معاصر: هر هکتار نیز فرمودید 100 تن علوفه تر می‌دهد؟
ارقام هیبرید را عرض کردم.
اقتصاد معاصر: ارقام قبلی به چه میزان بوده‌اند؟
چیزی حدود 50 تن بود. مثلا رقم «مهران»، یک رقم تجاری است که موسسه اصلاح بذر آن را در سال 97 معرفی کرد. یک رقم آزاد گرده‌افشان است و میانگین این رقم 50 تن در هکتار است.
اقتصاد معاصر: انرژی و پروتئین و آن نیاز چرخه خوراک دام را تهیه می‌کند؟
نسبت به ذرت، پروتئین کمتری دارد ولی نسبت به سورگوم مقدار پروتئین بالاتری دارد. 13 تا 14 درصد علوفه تر آن پروتئین دارد و 9 تا 11 درصد علوفه خشک آن پروتئین دارد. اصولا از لحاظ کیفیت نسبت به ذرت پایین‌تر است ولی در حال حاضر ما به جایی رسیده‌ایم که مجبور هستیم آن را جایگزین کنیم. آنهایی که جیره می‌نویسند، می‌توانند این موضوع را بالانس کنند تا با ذرت جایگزین شود. اصلا هدف ما این نیست که در جیره طیور، تمام ذرت با ارزن جایگزین شود؛ تنها می‌خواهیم بخشی از آن را جایگزین کنیم. اگر حتی بتوانیم 30 درصد آن را جایگزین کنیم برای ما رقم خوبی است.
اقتصاد معاصر: یعنی از آن 10 میلیون تن واردات ذرت، اگر بتوانیم 3 یا 4 میلیون تن آن را جایگزین کنیم خوب است و کار بزرگی است؟
با توجه به محاسبات بنده، هر هزار هکتار کشت ارزن، هم مستقیم و هم غیرمستقیم با قیمت جهانی ذرت، برای ما چیزی بین 8 تا 10 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی دارد. این رقم بسیار بزرگی است! به اضافه اینکه مصرف آب را نیز بسیار کاهش می‌دهد. یعنی در مقایسه با ذرت، ارزن را با 4000 یا 4500 مترمکعب کشت می‌کنید و این رقم بسیار خوبی است.
یکی از مشکلاتی که ارزن تا به الان داشته و هنوز جا نیفتاده است، همین رقم‌ها بوده‌اند. یعنی رقم‌هایی بوده‌اند که عملکرد‌های پایین داشته ولی در حال حاضر امیدوار هستیم که اتفاقی مثل تجربه‌ای که در سال 1990 از نوعی ارزن هیبرید داشتیم و کشاورزان استقبال گسترده‌ای از آن کردند، برای رقم‌های جدید نیز پیش بیاید.
اقتصاد معاصر: مصرف آب ذرت 15 هزار مترمکعب برای هر یک کیلوگرم است؟
من در رابطه با ذرت اطلاعات دقیقی ندارم ولی گمان می‌کنم هر هکتار بالای 8 یا 9 هزار مترمکعب است.
اقتصاد معاصر: در رابطه با ارزن چقدر است؟
4500 متر مکعب.
اقتصاد معاصر: یعنی لااقل 50 درصد افزایش راندمان مصرف آب است!
دقیقا! راندمان مصرف آب آن حداقل 50 درصد بالاتر است.
اقتصاد معاصر: سطح زیر کشت دنیا در بحث علوفه‌های کم آب بر به چه میزان است و کدام کشور‌ها پیشرو هستند؟
سطح زیر کشت ارزن جهان در سال 2022، 29 میلیون و 855 هزار هکتار بوده است. کشور پیشرو در بخش ارزن، هند است. آنها منبعی قوی از ژرم‌پلاسم را داشته و رقم‌های بسیار زیادی را معرفی می‌کنند و تحقیقات بسیار گسترده‌ای در بخش ارزن دارند.

عصر کرد

رضا عطایی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و به‌نژادگر گیاه ارزن، در مزرعه تحقیقاتی
اقتصاد معاصر: در رابطه با سورگوم به چه صورت است؟
در رابطه با سورگوم چیزی نگویم بهتر است؛ اگر آقای دکتر خزایی صحبت کنند مناسب‌تر است، زیرا ایشان مسئول آن موضوع هستند.
اقتصاد معاصر: تحلیل شما در رابطه با سیاستگذاری‌هایی که در کشور به سمت علوفه‌های کم‌آب‌بر می‌رود و کشاورزی‌های هوشمند و تغییراتی که در کشاورزی به وجود آمده چیست؟
نگاهی که دنیا به کشاورزی دارد، کشاورزی به‌صرفه و دانش‌بنیان است. یعنی در همه زمینه‌ها از جمله تغذیه، آبیاری و... به این صورت است؛ مثل سیستم‌های آبیاری هوشمند که بصورت میلی‌متر آبیاری می‌کنند یا رقم‌های بسیارخوبی که 95 درصد رقم‌های ارزن هیبرید هستند. فقط کشور‌هایی در آفریقا وجود دارند که غیر از این کشت می‌کنند که ما نیز تا به الان این کار را انجام می‌دادیم. آنها کشاورزی را به‌صرفه کرده‌اند؛ یعنی عملکرد بالا در واحد سطح. به همین خاطر ما که امکان افزایش سطح زیر کشت را نداریم، باید به فکر افزایش عملکرد باشیم.
یکی از برنامه‌هایی که موسسه اصلاح بذر دارد این است که با توجه به شرایط کشور ما و مشکل آبی که با آن مواجه هستیم، برنامه اصلاحی ارزن و سورگوم را به سمت هیبرید ببریم. در هر دو زمینه موفق شده‌ایم؛ یعنی ارزن و سورگوم هر دو دارند رقم‌های هیبریدی معرفی می‌کنند که با ارقام خارجی رقابت می‌کنند. به اضافه اینکه برخلاف آن ارقام خارجی، ما امکان تولید بذر آن را نیز داریم. یعنی در آینده از لحاظ ارزبری و مشکلات تحریمی هیچ مشکلی نخواهیم داشت.
در اینجا جا دارد که هم از سازمان تحقیقات و هم از معاونت زراعت تشکر کنم که در این سال‌ها با سیاستگذاری‌های کلان خود بسیار به ما کمک کرده‌اند و از ارزن و سورگوم که در سال‌های قبل خیلی به آن توجه نمی‌شد، حمایت زیادی کردند. یعنی واقعا معاونت زراعت وزارت برای این دو گیاه انرژی فوق‌العاده‌ای گذاشت.
در حال حاضر من بسیار خوشبین هستم و احساس می‌کنم که در سال‌های آینده ارقام این دو گیاه، به سمت معرفی ارقام قوی‌تر و پیشرفته‌تری خواهد رفت. اگر مقداری ترویج این گیاهان را در عرصه جدی بگیریم، می‌توانیم بخش قابل توجهی از علوفه و خوراک دام کشور را با ارزن و سورگوم تامین کنیم. امیدوارم این اتفاق بیفتد و گمان می‌کنم این اتفاق خواهد افتاد.
اقتصاد معاصر: پس بر روی ریل‌گذاری خوبی قرار گرفته است؟
بله! ریل‌گذاری بسیارخوبی داریم ولی یک سری مشکلات نیز داریم. یکی از مشکلات، ترویج است. باید انرژی بسیار زیادی بر روی ترویج بگذاریم تا این رقم‌ها در عرصه نفوذ کنند و بتوانند تولید داشته باشند. ما باید متخصصان جیره‌نویسی را در بخش‌های دامپروری مجاب کنیم که اگر بخشی از دان ذرت را با ارزن یا سورگم جایگزین کنند، هیچ اتفاق خاصی نخواهد افتاد.