عصر کرد - به گزارش خبرنگار مساله ژنتیک گیاهی در دنیا، یکی از کلیدی‌ترین و مهمترین و مورد توجه‌ترین مسائل در حوزه کشاورزی است. در کشور ما نیز، علی‌رغم تنوع ژنتیکی کم‌نظیر در دنیا، از حیث نگهداری و ایجاد بانک‌های صیانتی در شرایط مطلوبی قرار ندارد. بهزاد سرخی، رئیس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران در گفت‌وگوی تفصیلی با اقتصاد معاصر، جزئیات چالش‌ها و ظرفیت‌های این حوزه را بررسی کرده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
در همین موضوع بیشتر بخوانید
+ خودکفایی در تولید قند و شکر نزدیک است
+ ظرفیت‌ها و چالش‌های تولید «ذرت» در کشور
+ اقداماتی که به خودکفایی گندم منجر شد/چالش‌های تولید گندم چیست؟
اقتصاد معاصر: ما معمولا مدعی هستیم در حوزه ذخایر ژنتیکی، خداوند الطافی به این کشور داشته که شاید در دنیا به کمتر منطقه‌ای داشته است. اما طی سالیان متمادی، شاید به برخی از بخش‌ها بی‌مهری شده، به برخی از بخش‌های دیگر توجه نشده، برخی از بخش‌ها شاید از بین رفته و در بخش‌هایی هم کارهایی صورت گرفته است. خواهش می‌کنم ابتدا این حوزه را برای ما بشکافید تا بتوانیم سطح آگاهی جامعه را بالا ببریم. مسائلی مانند اینکه در این حوزه ما با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستیم و چه خطراتی در پیش رو داریم؟ این حوزه ذخایر ژنتیکی مثل یک چاقوی دو لبه است؛ یعنی می‌تواند در مواردی نقش‌آفرینیِ خوبی داشته باشد و در برخی از موارد، می‌تواند به ضرر ما باشد؛ چه راهبردها و پیشنهاداتی وجود دارد؟ 
موقعیت استثنایی در درون مرزهای امروزیِ جغرافیای ایران، با اینکه نسبت به گذشته بسیار محدود شده، ولی از بُعد منابع ژنتیکی دربرگیرنده چند ویژگی مهم است.
اقتصاد معاصر: لطفا ابتدا این عبارت را برای ما اصلاح کنید. تعابیر مختلفی در ادبیات وجود دارد؛ منابع ژنتیکی درست است یا ذخایر ژنتیکی؟
نام قدیمی منابع ژنتیکی، ذخایر ژنتیکی بود. تا سال 1397 در مجلس مصوب شد که پس از آن دیگر از واژه ذخایر ژنتیک استفاده نشود؛ زیرا آنها منبع هستند و هم عنوان انگلیسی و هم مفهوم اصلیِ آن چیزی که ما داریم، منبع تجدیدشونده است. یعنی چیزی نیست که تمام شود. ذخیره مثلا سطل آب یا مخزن نفت است که تمام می‌شود؛ ولی اگر قرار باشد که یک چیزی جایگزین و احیا شود تا بتوان از آن دو مرتبه استفاده کرد، به آن منبع می‌گویند. به همین دلیل در مجلس و مطابق ماده 1 و 2 قانون و تعاریف مربوط، واژه «منابع ژنتیکی» جایگزین «ذخایر ژنتیکی» شده است. حالا اتفاقا اولین نکته این است که باید فرهنگ‌سازی شود که از تمامیِ منابع خود به عنوان منابع، و نه ذخایر، استفاده کنیم. آن چیزی که ما نگه می‌داریم، منبع است و ذخیره نیست؛ زیرا بذر، تجدیدشونده است. این نکته بسیار مهم است. نمونه طیور، ابزیان و میکروارگانیسم‌ها، همه منابع تجدیدشونده هستند و از این جهت اهمیت دارند که دومرتبه می‌توانیم از آنها همانند قبل و حتی بهتر از قبل استفاده کنیم. 

اقتصاد معاصر: آیا منابع ژنتیکی کشور ما با چالش جدی مواجه است؟
در بحث نگرانی‌ها و مخاطراتی که در ایران وجود دارد، می‌توانیم به «فرسایش ژنتیکی» اشاره کنیم. این موضوع تنها مربوط به قبل و بعد از انقلاب و ایران و هیچ جای خاصی نیست؛ با دست‌ورزی‌هایی که طبیعت دارد، قسمتی از این منابع ژنتیکی را همیشه مورد تعرض قرار داده است ولی ما در نقطه‌ای نگران می‌شویم که آن منبع ژنتیکی از بین برود. اگر ما جاده‌ای بسازیم ولی منبع ژنتیکی از بین نرود، نگرانی و مخاطره وجود ندارد؛ ولی اگر قسمتی از منابع مثل گونه یا جنس‌های گیاهی و جانوری ما کم شود، به آن فرسایش ژنتیکی می‌گویند.
اقتصاد معاصر: ما چند نوع مخاطره در این حوزه داریم؟
در از دست رفتن منابع ژنتیکی، دو نوع مخاطره داریم: مورد اول این است که منبع ژنتیکی به کل از بین برود؛ و مورد دوم این است که قسمتی از ژن‌های داخل این منبع ژنتیکی از بین برود. مثلا ما برای ژن‌های مقاومت به زنگ زرد گندم، مثلا 100 نوع علل مقاومت داریم؛ اگر قسمتی از گندم‌های ایران که حاوی مثلا 40 نوع از این علت‌هاست، از بین برود، در اینجا منبع از بین نمی‌رود ولی یک پدیده به نام «رانده شدن ژنتیکی» اتفاق می‌افتد. یعنی قسمتی از اشکال ژنی یا علل‌های ژنی از بین می‌روند. این موضوع نیز خطرناک است ولی خطر آن کمتر از این است که آن منبع بصورت کلی از بین برود.
اقتصاد معاصر: آیا این اشکالات توسط انسان رخ می‌دهد یا طبیعی است؟
حال در مقابل این موضوع که این‌ها عامدانه از بین بروند یا غیرعامدانه از بین بروند، دو واکنش وجود دارد. یعنی گاهی اوقات مردم نگران هستند که بر اثر تغییر اقلیم، یک‌سری منابع ژنتیکی خود را از دست می‌دهیم؛ این روندی است که در تمام دنیا وجود دارد. یعنی ما مسئول این نیستیم که هوا در طبیعت گرم می‌شود و به این دلیل یک‌سری از منابع ژنتیکی از بین می‌روند! از یک طرف که این منابع از بین می‌روند، از سوی دیگر این منابع ژنتیکی با شرایط جدید سازگاری پیدا می‌کنند که این موضوع یک فرصت است. یعنی از یک سو تهدید و از سوی دیگر فرصت است. حال شاید برخی از افراد این موضوع را قبول نکنند، ولی در تنش قرار گرفتن منابع ژنتیکی گرچه باعث حذف خیلی از نمونه‌های ژنتیکی می‌شود، ولی از سوی دیگر به ما فرصت جایگزینی نمونه‌های متحمل یا مقاوم را نسبت به نمونه‌های حساس می‌دهد.
در طبیعت همیشه به این صورت بوده است؛ چرا از صدها هزار نمونه‌ای که از ابتدا وجود داشته، امروز ده‌ها هزار نمونه وجود دارد؟ به این خاطر که طبیعت حذف طبیعی انجام داده است؛ یعنی ضعیف‌ها حذف شده‌اند. پس اگر مخاطرات را به دو قسمت تبدیل کنیم، یک قسمت آن طبیعی است و راه‌حل دارد. مثلا نمونه‌هایی که حساس به بیماری یا تنش هستند را در بانک ژن نگهداری کنیم تا در طبیعت حذف نشوند و بتوانیم از ژن‌های خوب آنها استفاده کنیم، ولی قسمت دیگر آن در زیستگاه‌های طبیعی است که در معرض مخاطرات طبیعی قرار می‌گیرند که از یک سو به فرسایش ژنتیکی تهدید می‌شوند و از سوی دیگر بالعکس با شرایط جدید، یعنی با شرایطی که ما و دنیا در آینده با آن روبه‌رو هستیم (مقابله با فقر، استرس‌ها، تنش‌های محیطیِ گرما، سرما، خشکی و...) سازگار می‌شوند. پس در نتیجه من به عنوان یک متخصص ژنتیک احساس می‌کنم که باید «حفظ وضعیت موجود» شعار ما باشد؛ و اگر اتفاقی مثل تهدیدات غیرعامدانه رقم خورد که از دست ما خارج بود، برای این مسئله راهکارهای زیادی داشته باشیم.

اقتصاد معاصر: در این زمینه چه نوع راهکارهایی وجود دارد؟
یکی از راهکارها استفاده از روش‌های مختلف اصلاحی و پیش‌اصلاحی، برای ایجاد ترکیبات جدید ژنتیکی است. یعنی می‌توانیم نمونه‌هایی که در بانک‌های ژنتیکی دنیا وجود دارد را بیاوریم و دو مرتبه احیا کرده و منابع جدید ژنتیکی را درست کنیم. حال این موضوع به این معنا نیست که اگر یک نمونه در معرض خطر بود و از بین رفت را دومرتبه بتوانیم درست کنیم، ولی با دیدگاه‌های جدیدی که در افق 2030 روی روش‌های جدید زیست‌فناوری ایجاد می‌شود، می‌توانیم نمونه‌های جدیدی خلق کنیم که در حال حاضر اتفاق نیفتاده ولی در حد تئوری و یک آرزوی امیدبخش، بسیار محتمل است که بتوانیم با توجه به علم بیوانفورماتیک و اطلاعات روز هوش مصنوعی، نمونه‌هایی که از دست رفته‌اند را دومرتبه بسازیم؛ یعنی در واقع خلق تنوع انجام دهیم.
اقتصاد معاصر: یعنی با تکیه بر علم می‌توانیم به مخاطرات ژنتیکی فائق بیاییم؟
از نظر مخاطره، همانقدر که طبیعت کمربند خود را محکم‌تر کرده و به ما فشار آورده است، علم نیز وسعت پیدا کرده است. من به شخصه نگران این موضوع نیستم که در گذشته 9 هزار نمونه غذایی و خوردنی در اختیار داشتیم و امروز این میزان به 90 نمونه تقلیل پیدا کرده است. هنوز بشر زنده است و هنوز بشر آگاهانه تغذیه خود را انجام می‌دهد و هنوز محدودیت‌ها وجود دارد، ولی فرصت‌ها نیز وجود دارند. با توجه به اینکه ما در مملکت خود کم‌آبی، تنش‌های مختلف دمایی و رطوبتی و مشکلات مرتبط با تغییر اقلیم داریم، من به عنوان یک متخصص می‌گویم که اگر امروز غافل نباشیم، فردا شرمنده نیستیم. این نکته را با قدرت می‌گویم. بارها شنیده‌اید که من ادعا کرده‌ام که کشورهایی در آینده با مخاطره، فقر و ناامنی غذایی روبه‌رو هستند که به منابع ژنتیکی دسترسی ندارند. ما خوشبختانه هم از نظر مبدا پیدایش و هم از نظر تنوع ژنتیکی منابع اساسی، وضعیت بسیار خوبی داریم.
اقتصاد معاصر: یعنی کاستی منابع ژنتیکی برای ما چالش ایجاد نخواهد کرد؟
البته من این موضوع را به دو قسمت تبدیل می‌کنم؛ یک قسمت از گیاهان بومی ایران هستند و از قدیم وجود داشته و بسیار اساسی هستند؛ به عنوان مثال گندم همیشه در ایران وجود داشته و قوت لایموت بوده است ولی در نقاطی در دنیا مثل آمریکا یا بخصوص آمریکای شمالی، اصلا گندم نداشته‌اند ولی امروز شاهد این موضوع هستیم که آنها نیز از لحاظ منابع ژنتیکی بسیار خوب هستند. به همین وسعتی که ما بر روی منابع ژنتیک اساسی کشور خود غنا داریم و آنها ندارند، به همان وسعت، ما به منابع ژنتیکی دسترسی داریم که متعلق به ما نبوده‌اند ولی در حال حاضر در کشور ما وجود دارند. به عنوان مثال در منابع ژنتیکی خیار، گوجه فرنگی، چای و برخی از گیاهان روغنی، ذخایر نسبتا خوبی داریم و حتی می‌توانند بهتر نیز بشوند ولی از این نظر که در آینده در معاهدات بین‌المللی چه اتفاقی رقم می‌خورد، پیش‌بینی شده است که چون هیچ کشوری در زمینه تمام گیاهان خوداتکا نیست، پس باید در معاهدات بین‌المللی با یکدیگر همکاری و مبادله منابع ژنتیکی داشته باشند. از این جهت نیز من می‌گویم اگر فردا مخاطره یا تهدیدی در دسترسی به منابع ژنتیک مورد نیاز برای تامین کالری، پروتئین، ارزش تغذیه‌ای مواد خودمان، تغذیه دام و سایر موارد وجود داشت، می‌توانیم آن را با تعاملات بین‌المللی برطرف کنیم؛ کما اینکه تا به امروز نیز انجام داده‌ایم.
مثلا اگر به روند گندم ایران نگاه کنیم، همه گندم‌ها بومی ایران بوده‌اند ولی با همکاری‌هایی که داشته‌ایم، کم‌کم از منابع ژنتیک سیمیت نیز استفاده کرده‌ایم و این مبادله منابع ژنتیک، باعث خوداتکایی 100 درصد ما شده است. ببینید یک‌سری منابع و محصولات بذر یا دانه وارد ایران می‌شوند که مربوط به بحث اقتصادی است و باید اتفاق بیفتد و من نگران این مسائل نیستم، ولی از این نظر که آیا کشور ما این قدرت را دارد که در شرایط سخت‌تر یا تنش‌های محیطی بیشتر بتواند نسبت به سایر کشورهای منطقه و دنیا با همین وضعیت موجود جبران کند، من بسیار خوشبین هستم. ما هم از نظر نرم‌افزاریِ نیروی انسانی و هم از نظر منابع ژنتیکی، بسیار غنی هستیم. یعنی به نظر من اینکه برای فردا آمادگی داشته باشیم، مهم است. یعنی اینکه نیاز به گیاهی داریم که با رژیم رطوبتی خاص، یا بارندگی خاص، یا در شرایط دیم و یا کم آبیاری یا آبیاری تکمیلی، بتواند خوداتکایی را برای ما رقم بزند. در حال حاضر نیز به همین صورت است. الآن نیز پیش‌بینی من این است که در بیش از 90 درصد محصولات هیچ نیازی به واردات محصول یا دانه از خارج از کشور نداریم. حال اگر بذری وارد می‌شود یا شرکت‌های خصوصی با دولت به منظور تامین یا کیفیت بهتر بذور مشارکت دارند، در جهت سیاست وزارت جهاد است و باید اتفاق بیفتد.
اقتصاد معاصر: یعنی آقای دکتر ما نگران از دست رفتن منابع ژنتیکی کشور نباشیم؟
من به عنوان فردی که تا مدت‌ها قبل مسئول کل زیست بانک‌های کشور (یعنی نه فقط گیاهی بلکه تمام حوزه‌های اصلی منابع ژنتیکی که شامل دام، آبزیان، میکروارگانیسم و سایر موارد) بوده‌ام و چه به عنوان فردی که خیلی بر روی گیاه کار کرده‌ام و به عنوان یک به‌نژادگر دغدغه تولید محصول را در کشور دارم، حتی با روند تنگ‌تر شدن کمربند خشکی یا تنش‌های ناشی از مسائل مربوط به تغییر اقلیم، نگران تولید محصول در ایران نیستم؛ منتها پژوهش و نقش سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بسیار کلیدی است. یعنی سایر ارگان‌هایی که به عنوان متولی در زمینه منابع ژنتیکی هستند، در حفاظت منابع ژنتیکی نقش دارند؛ ولی آن چیزی که در ارتباط با منابع ژنتیکی مهم است، بهره‌برداری از منابع ژنتیکی است. مثلا فرض کنید 3 ارگان باید از یک کتابخانه محافظت کنند، ولی ارگانی وجود نداشته باشد که از این کتابخانه دانش، ثروت، پول و غذا تولید کند.

خوشبختانه وزارت جهاد با نقش بنیادینی که داشته و با جلوگیری از اپیدمی بیماری‌ها برای تولید محصول در شرایط تنش، خشکسالی‌های متوالی و شرایط تغییر اقلیم، در سال‌های اخیر بالاخره با تمام محدودیت‌ها و تحریم‌هایی که وجود داشته، توانسته است که کار و وظیفه خود را به‌خوبی انجام دهد. گواه صحبت ما این است که بیشتر بذرهایی که در ایران کشت و کار می‌شوند، همین بذرهایی هستند که در موسسات تابعه سازمان تحقیقات اصلاح می‌شوند. بخصوص روند دو ساله اخیر وزارت جهاد در رابطه با توسعه ارقام معرفی شده، یک جهش است که نشان می‌دهد هم برای سازگاری‌های خصوصی، هم برای سازگاری‌های عمومی و هم برای موضوعات و گیاهان مورد توجه در حوزه‌های مختلف اعم از گیاهان باغی تا گیاهان دارویی، برنامه‌های بسیار خوبی را با مغز متفکر خود، یعنی سازمان تحقیقات پیگیری کرده است.
در مجموع من در رابطه با منابع ژنتیکی بسیار خوشحال و شکرگزار هستم که در کشوری حضور دارم که وضعیت بسیار خوبی از نظر منابع ژنتیکی دارد. نکته بسیار مهم این است که قسمت اعظم منابع ژنتیکی در صورت شناسایی و بهره‌برداری، روند و راندمان کار ما را چندین برابر می‌کنند.
اقتصاد معاصر: ما بین کشورهای دنیا، در چه شرایطی هستیم؟
در برخی حوزه‌ها مثلا در حوزه میکروارگانیسم‌ها، سلامت، کشاورزی، حفاظت از محیط‌‌ زیست و صنعت، می‌توانیم بین کشورهای دنیا جایگاه بسیار رفیعی داشته باشیم؛ حتی می‌توانیم جایگاه اول تا سوم را داشته باشیم زیرا بیشتر میکروارگانیسم‌هایی که فقط در شرایط استثنایی زنده بمانند، امیدبخش این مساله هستند که می‌توانیم از آنها در بایوراکتورها به منظور تولید متابولیسم‌ها، انزیم‌ها و موادی که می‌توانند آینده صنعت کشاورزی، غذا و بهداشت را رقم بزنند، استفاده کنیم. منتها زیرساخت، پژوهش است. یعنی رکن اول، تحقیقات است.
در فائو، آموزش و ترویج، مربوط به بحث توسعه‌ای است. یعنی چگونه آن چیزی که یافته‌ایم را توسعه دهیم تا معیشت کشاورز و مردم را بهبود ببخشد. این نیز از رسالت‌های بسیارمهم سازمان تات است. از نظر من بازوهای دیگر وزارت جهاد، بازوهای اجرایی هستند ولی بازوی پژوهشی و توسعه‌ای آن، سازمان تات است. این روندی که در بخصوص دو یا سه سال اخیر شروع شده، توجه تمام مسئولین را معطوف به اهمیت منابع ژنتیکی و آگاهی‌رسانی عمومی کرده است. آگاهی‌رسانی از سطح پیش‌دبستانی تا نخبگان و مقامات عالی‌رتبه کشور، می‌تواند بارقه امید باشد و به ما این موضوع را نشان می‌دهد که با همین روند، بتوانیم در آینده پاسخگوی تولید، توسعه، جلوگیری از خروج ارز، ارزآوری و مسائل مربوط به توسعه بخش خصوصی و شرکت‌های دانش بنیان باشیم.
اقتصاد معاصر: بصورت مصداقی و دقیقتر، برای بهبود ظرفیت‌های کشور در حوزه ژنتیک گیاهی، باید چه رویکردی پی گرفته شود؟
طرح‌های خاصی وجود دارد که می‌تواند به توسعه تنوع زیستی منجر شوند. البته این مهم در صورت کمک وزارتخانه و دولت انجام‌پذیر است. یکی از مهم‌ترین مسائلی که آقای دکتر خیام (معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات) پیگیر آن هستند، بحث ایجاد نسخه پشتیبان منابع ژنتیکی است که باید در اولویت اول دولت قرار گیرد. یعنی اگر دغدغه‌ای وجود دارد، این است که نسخه پشتیبان خود را در اسرع وقت ایجاد کنیم. آن چیزی که می‌تواند تهدید را به فرصت تبدیل کند، این است که این منابع ژنتیکی شناسایی شده و بهره‌برداری شوند. باید از فرصت‌های ریالی نیز به سمت فرصت‌های ارزی برویم. یعنی با توسعه و صادرات بذر و تامین منابع ژنتیکی مورد نیاز، امنیت غذایی کشورهای منطقه و دنیا در حوزه بین‌الملل و ابتکار عمل را بر عهده بگیریم. با توجه به غنای ژنتیکی کشور در تمام حوزه‌ها، این موضوع دور از دسترس نیست.
زمانی که در ریاست جمهوری بودم، توجه من معطوف به گیاهان نبود و بیشتر به میکروارگانیسم‌ها و آبزیان و سایر موارد توجه می‌کردم؛ واقعا کیفیت‌هایی که منابع ژنتیکی بومی هر کشور دارند، به قدری ارزشمند است که در دنیای امروز برای تولید غذای سالم و پایدار مورد توجه است. در واقع شعار سازمان ملل این است. به هر صورت با روندی که کشور ما دارد، دولت باید توجهی حداکثری به اختصاص بودجه برای وزارت جهاد کشاورزی داشته باشد. علت این موضوع این است که پیشران صنعت، موادی است که از بخش کشاورزی می‌آید؛ بهداشت و جلوگیری از امراض و مشکلات مربوط به وزارت بهداشت، به توجه به منابع ژنتیکی و امنیت بهداشتی و غذایی نیاز دارد که آن را وزارت جهاد تامین می‌کند.
به هر صورت توجه اصلی ما این است که منابع ژنتیکی پاس داشته شده و آگاهی‌رسانی شوند. در جنبه‌های دیگر، مواردی مثل اکوتوریسم، تولید غذاهای با کیفیت، احیاء منابعی که مورد غفلت قرار گرفته‌اند و کمتر استفاده می‌شوند و... مواردی هستند که می‌توانند مورد توجه قرار گیرند؛ کمااینکه احیاء دانش سنتی، به اندازه توجه به فیزیک منابع ژنتیکی حائز اهمیت است.
اقتصاد معاصر: درمورد چالش‌های پیش روی کشور هم نکاتی می‌فرمایید؟
از چالش‌های پیش‌رو در 10 سال آینده، می‌توان به توجه به داده‌های اطلاعات و توالی‌های ژنتیکی اشاره کرد که می‌توانند در ثروت‌زایی، تولید منابع ژنتیکی، حفظ منابع ژنتیکی و بهره‌برداری و استفاده از آنها در شرکت‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرند.
اقتصاد معاصر: در رابطه با اینکه چه میزان منابع ژنتیکی خود را حفظ و ذخیره کرده‌ایم، چه رتبه‌ای در دنیا داریم؟
نوع منابع ژنتیکی که در ایران وجود دارد از نظر کیفیت منحصر به فرد است. ایران از نظر منابع ژنتیکی گیاهی هم واقعا منحصر به فرد است. مثلا در ایران نزدیک به 8 هزار گونه گیاهی داریم که این تعداد از کل تنوع زیستی اروپا بیشتر است. ما از نظر تعداد و کمیت یکی از بهترین مناطق عمومی تنوع ژنتیکی پوشش‌دهنده دنیا هستیم. از نظر نسخه پشتیبان در داخل خودِ بانک ژن، نسخه پشتیبان داریم ولی خارج از بانک ژن، نسخه پشتیبان نداریم. یعنی این موضوع چیزی بود که سازمان تات به دنبال ان بود و نیاز به حمایت مالی و مصوبه مجلس دارد.
منابع ژنتیک ایران در این زمینه بطور متوسط و شاید درصدی از آن، در دنیا توزیع شده است. به خاطر دارید که عنوان کردم 9 هزار گندم ما در خارج از کشور نیز وجود دارد، ولی تعداد نمونه‌هایی که در داخل ایران چه در داخل بانک ژن و چه خارج از بانک ژن وجود دارد، عدد بسیار بزرگی است که پشتیبان نیز ندارد. این موضوع نیازمند توجه مسئولین است. همانگونه که شهید رئیسی فرمودند «اولویت اول استان البرز و کشور، ایجاد نسخه پشتیبان منابع ژنتیکی نه تنها در حوزه گیاهی بلکه در تمام حوزه‌هاست.»
این یعنی حفظ وضعیت موجود؛ منتها این موضوع به زیرساخت مالی، زیرساخت فیزیکی، توجه عمومی، بسیج ستادی و مدیریت قرارگاهی نیاز دارد. من نمی‌دانم این اتفاق چه زمانی رقم می‌خورد ولی ما از نظر برخی از منابع ژنتیکی اگر به طبیعت برگردیم، درمی‌یابیم که آن منابع ژنتیکی که 70 سال پیش جمع‌آوری شده‌ و به عنوان رقم بومی بودند، دیگر کشت و کار نمی‌شوند. قابل ذکر است که نه تنها ما، بلکه اکثر کشورهای منطقه در بحث نسخه پشتیبان منابع ژنتیکی عدد و رقم مناسبی ندارند. تنها ترکیه در 10 سال گذشته توانسته فقط یک نسخه پشتیبان از بانک ژن اصلی خود تهیه کند که چیزی بالغ بر 10 میلیون دلار برای این کشور خرج برداشته است.
بحث پشتیبان منابع ژنتیکی در کل دنیا مطرح است. برخی از کشورها مثل ژاپن، وضع بسیار خوبی دارند و برخی از کشورها مثل اکثر کشورهای همسایه ما، اصلا نسخه پشتیبان ندارند و حتی مثل ما آن‌قدر سازماندهی نداشتند که منابع ژنتیکی و هرآنچه که هست(چه داخلی و چه خارجی) را در مراکز تحقیقاتی خود نگهداری کنند. آن چیزی که دغدغه است، توجه به تولید نسخه پشتیبان است. عرض کردم که از نظر کمیت منابع ژنتیکی و از نظر پوشش گیاهی و تنوع زیستی، وضعیت بسیار مطلوبی در دنیا داریم و یکی از بهترین‌ها هستیم؛ ولی از نظر نسخه پشتیبان باید توجه زیادی صورت بگیرد. یعنی این مشکل چیزی نیست که در سطح موسسه یا سازمان حل شود و باید بودجه فرادستگاهی تهیه شده و توجه ویژه‌ای به آن شود.
همانطور که گفتم، برای حل این موضوع باید بصورت ضربتی و قرارگاهی عمل کنیم. البته در مجموع نگران خیلی از مسائل نیستم، زیرا روندی روبه‌رشد داریم و منابعی که در دست داریم، نسبت به سایر کشورها وضعیت نسبتا بهتری دارند. به هر صورت باید دوستان توجه کنند. من همیشه می‌گویم، حداقلِ توجه، منجر به کشف ژن‌های جدیدی می‌شود که نقش بسیار زیادی در تامین امنیت غذایی دارند. به این علت که وظیفه وزارت جهاد تامین امنیت غذایی است، باید بودجه آن نیز به همین مناسبت بصورت اختصاصی بالاتر برود.